Zmiana płci | III CZP 6/24
Zmiana płci metrykalnej po uchwale SN III CZP 6/24: najważniejsze ustalenia
4 marca 2025 r. pełny skład Izby Cywilnej Sądu Najwyższego podjął uchwałę (III CZP 6/24), która porządkuje postępowania w sprawach zmiany oznaczenia płci w akcie urodzenia. Kluczowe jest to, że sprawa toczy się w trybie nieprocesowym, na wniosek osoby, której akt dotyczy, a oprócz wnioskodawcy uczestnikiem może być wyłącznie jego małżonek. Postanowienie wywołuje skutki od chwili uprawomocnienia. To odejście od wcześniejszej praktyki pozywania rodziców na podstawie art. 189 k.p.c. (ustalenie). Uchwała ma charakter przełomowy i upraszcza procedurę. (SN, uchwała z 4.03.2025 r., III CZP 6/24)
Co dokładnie się zmieniło
- Tryb nieprocesowy zamiast pozwu o ustalenie (art. 189 k.p.c.).
- Tylko wniosek osoby zainteresowanej, brak „sztucznego pozwanego” – rodziców powoda.
- Krąg uczestników: obok wnioskodawcy jedynie małżonek (gdy wnioskodawca jest w związku małżeńskim) a to z uwagi na skutki dla małżeństwa w świetle art. 18 Konstytucji RP.
- Skutek erga omnes i od chwili uprawomocnienia. Zmiana wpisu w akcie urodzenia staje się podstawą dalszych zmian dokumentów.
Te zasady SN wywiódł wprost w komunikacie do uchwały (III CZP 6/24).
Krok po kroku: jak dziś wygląda postępowanie
- Wniosek do sądu (tryb nieprocesowy) o zmianę oznaczenia płci w akcie urodzenia, przygotowany rzeczowo i kompletnie.
- Materiał dowodowy: sąd ocenia wiarygodność i trwałość tożsamości płciowej oraz zgodność żądania z dobrem wnioskodawcy. W praktyce kluczowe są opinie specjalistów (np. psycholog, seksuolog, psychiatra) i dokumentacja medyczna, a dobór dowodów warto omówić z adwokatem.
- Uczestnicy: co do zasady tylko wnioskodawca, a jeśli pozostaje on w małżeństwie wówczas uczestnikiem jest małżonek.
- Rozstrzygnięcie: postanowienie sądu po uprawomocnieniu stanowi podstawę do dokonania odpowiedniej wzmianki w akcie urodzenia.
- Po prawomocności: aktualizacja danych w rejestrach i dokumentach (PESEL, dowód, paszport, prawo jazdy), a także w bankach, ZUS, uczelni, miejscu pracy.
Wszystkie te elementy wynikają z zasad przyjętych przez Sąd Najwyższy i zastosowania w drodze analogii przepisów Prawa o aktach stanu cywilnego (art. 36 p.a.s.c.).
Małżeństwo, rodzina, dzieci: co w praktyce
SN wskazał, że możliwy udział małżonka jako uczestnika wynika z potencjalnych skutków dla małżeństwa w świetle Konstytucji. Natomiast rodzice i dzieci wnioskodawcy nie są co do zasady „osobami zainteresowanymi” w rozumieniu art. 510 § 1 k.p.c., a sama zmiana oznaczenia płci nie wpływa na istnienie i treść stosunków rodzicielskich.
Co zyskano dzięki uchwale
- Mniej formalności: brak konieczności pozywania rodziców i prowadzenia sporu „na siłę”.
- Lepsza ochrona prywatności: w sprawie co do zasady występuje tylko wnioskodawca (plus ewentualnie małżonek).
- Większa klarowność skutków: postanowienie w trybie nieprocesowym ma zasadniczo skutek erga omnes i jest podstawą zmian w dokumentach.
Jak może pomóc adwokat
- Dobór właściwego zestawu dowodów (opinie, dokumentacja), zgodnego z praktyką sądu.
- Przygotowanie wniosku i wniosków dowodowych, wdrożenie strategii „minimum–optymalnie”.
- Reprezentacja w sądzie i koordynacja działań po prawomocności (wymiana dokumentów, aktualizacje).
FAQ
Czy trzeba pozywać rodziców?
Nie. Po uchwale SN sprawa toczy się w trybie nieprocesowym i składa się wniosek, a nie pozew. Rodzice nie są uczestnikami takiej sprawy.
Kto może być uczestnikiem oprócz mnie?
Zasadniczo tylko małżonek wnioskodawcy.
Od kiedy zmiana jest skuteczna?
Od uprawomocnienia się postanowienia sądu.
Na jakiej podstawie prawnej działa sąd?
Tryb nieprocesowy z analogicznym zastosowaniem art. 36 Prawa o aktach stanu cywilnego.
Kontakt
Reprezentuję wnioskodawców w sprawach o zmianę oznaczenia płci metrykalnej w Kielcach i online. Jeśli chcesz przejść od pytań do działań, umów konsultację, dobierzemy dowody i przygotujemy kompletny wniosek.
Materiał informacyjny. Nie stanowi porady prawnej ani reklamy.
